Motor Arıza Lambası Nedir? Neden Yanar?

Günümüzde neredeyse tüm motorlu taşıtlarda bir beyin sistemi bulunuyor ve bu beyin içerisinde de motorun fonksiyonlarını kontrol eden bir yazılım bulunuyor. Genel olarak enjektörlü içten yanmalı motorların tümünde bulunan bu sistem için küçük bir bilgisayar da diyebiliriz. Bu bilgisayar hem motorun düzgün çalışmasından hem de işler ters gittiği zaman bizi uyarmakla sorumlu olan oldukça önemli bir motor parçası olarak öne çıkıyor. 

Motor arıza lambası nedir?

Motorda bulunan beyin sistemi farklı noktaları sensörler vasıtasıyla kontrol etmektedir. Bu sensörler beyin yazılımının programlandığı şekilde sistemin farklı noktalarını sürekli kontrol eder. En ufak bir düzensizlik ve sapma hissettiği zaman da beyine uyarı gönderir. Beyin de sürücüyü uyarmak için çeşitli arıza lambalarını yakar.

Motor beyni bu uyarıları birçok farklı ışık yardımı ile yapsa da en önemli ve kritik olanı motoru simgeleyen lamba ile yapılan uyarıdır. Ancak birçok gösterge lambası genelde tek bir arızayı haber verirken motor arıza lambası çok daha fazla ve farklı tipte arızaların habercisi olabilmektedir. Bu lambanın yanması bazı durumlarda çok basit bir nedenle olabileceği gibi bazı durumlarda da motor sisteminde çok büyük bir sorunun olduğu uyarısını veriyor olabilir. Bu nedenle yanması durumunda uyarıyı çok ama çok ciddiye almak gereklidir. Arıza ışığı bazı modellerde sadece motor amblemi şeklinde yanarken bazı modellerde ise motor amblemi ve "Check" ışığı olarak yanabilir. Ülkemizde satılan modellerde ise genellikle sadece motor amblemi şeklinde yanmaktadır. 

Motor arıza lambası neden yanar?

Işığın yanması durumunda temel olarak aşağıdaki sistemlerden bir veya birkaçında sorun olduğu anlamına gelebilir. 

• Yakıt sistemi
• Ateşleme sistemi
• Hava emiş sistemi
• Egzoz sistemi

Listelenen 4 sistem de doğrudan motorun çalışması ile alakalıdır. Bunlardan hangisinde bir sorun olursa bu motorun sağlıklı çalışmadığı anlamına gelebilir. Bu nedenle motor arıza ışığın yanması durumunda ilk olarak bu sistemlerle alakalı olan davranışlar aklımıza gelmelidir. Basit bir örnek verecek olursak; Daha yeni yakıt alarak akaryakıt istasyonunda çıktığımızı düşünelim. 5 dakika sonra da motor arıza ışığı yanmış olsun. Bu ışık aldığımız yakıtta bir sorun olduğunu gösteriyor olabilir ve yakıt sistemi de bundan etkilenmiş olabilir. Her zaman yakın zamanda yaptığımız davranışlar ile alakalı olmasa da ilk olarak bu şekilde düşünmemizde bir sorun yoktur. 

Motor arıza lambası hangi sorunlar sonucu yanabilir?

Yukarıda bahsettiğimiz maddeleri daha detaylı bir şekilde inceleyelim ve detaylandıralım. Bazen çok basit ve masraf yapılmadan çözülen bu uyarı bazen de çok ağır ve masraflı bir büyük sorun yaratabilir. 

• Standart dışı yakıt

Bazı akaryakıt istasyonları standart dışı kalitesiz veya kirli olan denetimsiz kaçak akaryakıt satabilmektedirler. Yasa dışı olan bu uygulama günümüzde oldukça hassas çalışma özelliklerine sahip motorlarda sorun çıkarabilmektedir. Ayrıca yakıta eklenen orantısız katkılar da motorun gerektirdiği yakıt standardını sağlayamayabilir. Bunun sonucu olarak da yakıt sisteminde bulunan sensörler standart dışı yakıtı tespit eder ve motor arıza lambasını yakabilir. 

• Yakıt kapağı

Oldukça basit ve saçma gelebilir ancak bu durumla hiç küçümsenmeyecek bir şekilde çok karşılaşılır. Düzenli olarak yakıt almamız gerektiği için de karşımıza daha sık bir şekilde çıkabilir. Akaryakıtı dolduran pompacının kapağı gerektiği gibi sıkmaması veya bu kapağın ömrünü doldurması halinde karşılaşılabilen bu durum, yakıt deposunda bulunan sensörün yakıtın buharlaşma miktarını ölçmesi sonucu ortaya çıkabilir. Bu nedenle motor arıza ışığı yanabilir ve ilk olarak kapağı kontrol etmek gayet doğru bir davranış olacaktır. 

• Oksijen (Lambda) sensörü 

Motor arıza ışığının yanmasından en çok sorumlu olan durumlardan birisi de oksijen sensörüdür. Motorun yanma için ihtiyacı olan havanın içerisindeki oksijen miktarını ve hava-yakıt karışımının doğru yapılıp yapılmadığını ölçen bu aygıtın arızalanması sonucu motor arıza ışığı mutlaka yanar ve yakıt tüketimi de ciddi oranlarda artabilmektedir. Bu nedenle değişmesi şarttır. 

• Katalitik konvertör

Egzoz sisteminin önemli bir parçası olan katalitik konvertör silindirlerden atılan zehirli gazların etkilerinin azaltılmasını sağlar. Bu sayede atmosfere daha az zehirli gaz salınır. Ayrıca motorun tüm ayarları bu parçaya göre tasarlandığı için zarar görmesi durumunda motor performansına negatif etkisi olabilmektedir. Böyle bir durumda sistemde bulunan sensörler uyarı verir ve motor arıza lambasını yakabilir.

• Buji, buji kabloları ve akü

Ateşleme sisteminde olabilecek en ufak sorun motorun sağlıklı bir şekilde çalışmasını engeller. Bunun sonucu olarak motorun performansı düşer ve yakıt tüketimi artar. Bujilerin bir veya daha fazlasında oluşabilecek problem de hava-yakıt karışımının düzgün bir şekilde ateşlenmesini engeller. Bujilerin gevşek olması da aynı problemlerin doğmasına neden olabilir.

Diğer taraftan bujiler ne kadar yeni yada iyi olursa olsunlar buji kabloları akımı bujilere iyi bir şekilde aktaramaz ise silindirler içerisindeki ateşleme olması gerektiği gibi gerçekleşmez ve hava yakıt karışımı düzgün ateşlenemez. Bunun sonucu olarak da eskimiş buji kabloları motor uyarı lambasının yanmasına neden olabilir.

Ayrıca akünün de ateşleme sistemi ile yakından ilgisi olduğu için çok zayıf aküler bazen bu ışığın yanmasına neden olabilmektedir.  

•   Hava akış sensörü (Akışmetre-Debimetre-MAF sensörü)

MAF yani Mass Air Flow sensörü silindirler içinde yanma için gereken havanın basınç ve nem oranı gibi değerlerini ölçer ve oksijen sensörü ile birlikte çalışır. Bu sensörün arızalanması durumunda yakıt tüketimi artar, rölanti düzensiz olur ve motor zor çalışabilir. Motorun sağlıklı çalışması için oldukça önemli bir sensördür ve arızalanması durumunda motor arıza lambasını yakar.

• EGR valfi

EGR yani "Exhaust Gas Recirculation" açılımının Türkçe karşılığı "Egzoz Gazları Devridaimi"olarak tercüme edilebilir. Bu valfin amacı ise silindirler içerisinden atılan egzoz gazlarının %6-%10 civarındaki miktarını emme manifoldu üzerinden temiz hava ile karışarak silindirler içerisine tekrar geri dönmesini sağlamaktır. Egzoz gazlarının ne miktarda kullanılacağına ise motor beyni karar verir. Bu sistemde tıkanıklık veya tamamen açık kalma gibi bir sorun olduğu zaman veya iptal edildiği zaman yazılım tarafından öngörülen hava miktarı değiştiği için motor arıza ışığı yanabilmektedir.

• Termostat

Her motorun ideal bir çalışma sıcaklığı vardır ve motor soğutma sistemi sayesinde bu sıcaklık belli bir seviyede tutulabilir. Soğutma sisteminin ne zaman devreye gireceğine ise termostat karar verir. Bu aygıt belli bir sıcaklığa ayarlıdır ve motor sıcaklığı bu eşiği geçtiği anda soğutma sistemini devreye alır. Termostat da meydana gelebilecek bir arıza sonucu ise soğutma sistemi devreye girmez veya geç devreye girer. Bunun sonucu olarak da motor çalışma sıcaklığı yükselir ve hararet meydana gelebilir. Böyle bir durumun olmaması için sıcaklık sensörü devreye girer ve motor arıza lambasını yakabilir. 

• Yakıt enjektörleri

Enjektörler dizel veya benzinli motor olsun her iki tipte de yakıtın silindirler içerisine püskürtülmesinden sorumludur. Bu parçada yaşanabilecek tıkanma veya başka bir sorun sonucu yeterli miktarda yakıt yanma odasına püskürtülemez. Bunun sonucu olarak da yanma ideal bir şekilde gerçekleşmez. Ayrıca yakıt hattında ve yakıt filtresinde gerçekleşebilecek bir tıkanıklık da aynı etkiye neden olabileceği için motor arıza ışığı yanabilir.